2.1. at the age of versus in the age of

Zakładając, że przyimek at desygnuje zdarzenia postrzegane i konceptualizowane jako punkty (por. Bączkowska a, c, d, 2003a, Dirven 1993) w przestrzeni i / lub w czasie, fraza at the age of wyraża pojedynczą czynność stanowiącą jedno z wielu zdarzeń (punktów) na wirtualnej linii czasu.

Rysunek 3. Reprezentacja graficzna at the age of

Profilując parametr czasu, a nie przestrzeni, oraz portretując zdarzenie w domenie temporalnej jako punkt, a nie odcinek czy też prostą, sygnalizujemy, że at opisuje sytuacje, które w danym kontekście wyobrażane są jako zdarzenia zajmujące nieznaczny fragment osi czasu, czyli zdarzenia krótkotrwałe. Powyższy kontekst przedstawiono graficznie na Rysunku 6a: profilowanie czasu zaznaczono priorytetem, tj. podwójnym profilowaniem, jako linię (podwójnie) pogrubioną nakładającą się na linię czasu.

Kanonicznym schematem wyobrażeniowym przyimka in jest pojęcie inkluzji realizowanej przez metaforę pojemnika, który stanowi tło (landmark) dla innych zdarzeń umiejscowionych w jego wnętrzu (por. Bączkowska 2003b, 2004a, b, c, d). Dlatego też fraza in the age of będzie dotyczyła przede wszystkim kontekstów, w których opisywane zdarzenie umiejscowione jest w ‘pojemniku czasowym’, tj. przedziale czasu lub odcinku na dwuwymiarowej linii zdarzeń (Rysunek 4).

Rysunek 4. Reprezentacja dwuwymiarowa linii zdarzeń

Egzemplifikacja:
at the age of: five, twenty, pre-school children itp.
in the age of: Queen Elizabeth I, computers, the Internet, unemployment itp.

Ilustracja opisanych fraz w przestrzeni dwuwymiarowej:

Rysunek 5. Reprezentacje graficzne in / at the age of w przestrzeni dwuwymiarowej

Ilustracja w czasoprzestrzeni cztero-wymiarowej:

Rysunek 6. Reprezentacje graficzne in / at the age of w przestrzeni czterowymiarowej

2.2. at a meeting versus in a meeting

Ciekawym przykładem użycia przyimków at oraz in z taką samą grupą nominalną stanowią frazy at a meeting i in a meeting: Jak już wcześniej wspomniałam, jedno z typowych znaczeń konceptualnych przyimka at jest przedstawiane jako schemat punktu, natomiast typowym schematem in jest pojemnik. W kontekście frazy nominalnej a meeting, portretowana scena z at będzie interpretowana - podobnie jak w przykładzie pierwszym - jako zdarzenie jedno z wielu na wirtualnej osi czasu, czyli zdarzenie pojedyncze i krótkotrwałe, desygnowane w stożku jako profilowana elipsa (Rysunek 8b). Przyimek in natomiast desygnuje sytuację, w której wirtualny ‘pojemnik’ dzieli obserwowalny obszar przestrzeni na dostępny i niedostępny dla konceptualizatora, przy czym trajektor i konceptualizator znajdują się w innych obszarach. Mianowicie trajektor znajduje się na spotkaniu, czyli jest wewnątrz zamkniętego pojemnika, natomiast konceptualizator obserwuje go z zewnątrz (Rysunek 7 i 8a).

Rysunek 7. Konceptualizator pozostający poza ramami trajektora

Powyższą sytuację można przedstawić na szablonie stożka następująco: ‘pojemnik’ z trajektorem znajduje się w profilowanym obszarze niedostępnym dla konceptualizatora, z kolei stożek świata podkreśla przebywanie konceptualizatora poza światem trajektora, profilując jego granice, czyli ‘linie sceny’.

Rysunek 8. Reprezentacje graficzne in a meeting oraz at the meeting

2.3. engage on versus engage in

Zasadnicza różnica między wyrażeniem engage on i engage in dotyczy dwóch aspektów: stopnia zaangażowania trajektora w opisywaną czynność oraz długości trwania tej czynności. Wyrażenie z in odwołuje się do kanonicznego znaczenia in - inkluzja - co oznacza całkowite wchłonięcie trajektora w opisywaną czynność, jednocześnie sugerując krótszy czas jej realizacji niż w wypadku wyrażenia z on (Bączkowska a, d, e). Przyimek on desygnuje czynności / stany długotrwałe (zazwyczaj nadaje priorytet linii czasu, odsuwając tym samym aspekt przestrzeni na drugi plan) oraz mniejszy stopień zaangażowania trajektora w opisywaną czynność w danej chwili, pozwalając tym samym na symultaniczne wykonywanie kilku czynności. Sytuacja ta przypomina użycie czasu Present Continuous dla wyrażenia czynności odbywających się aktualnie, ale niekoniecznie w momencie, gdy o nich mówimy, np.:

1. I am reading an interesting book now.

Dlatego też stożek ilustrujący czynność wyrażoną przez engage on oraz określoną grupę nominalną jest wpisany w stożek świata trajektora, co pozwala ‘zagospodarować’ obszar pomiędzy stożkiem wewnętrznym i zewnętrznym. Zacieniony obszar w stożku wewnętrznym to arbitralnie narzucona długość czasu poświęcona na realizację danej czynności. Znaczenia engage in oraz engage on możemy zilustrować przykładami (2.-3.) oraz graficznie (Rysunek 9).

2. During the war Richards was engaged on work of a secret nature.
3. She tried to engage Anthony in conversation, but he didn’t respond.

Rysunek 9. Reprezentacja graficzna engage on

2.4 call in versus call at

Fraza z przyimkiem in nawiązuje do metafory pojemnika przez profilowanie granic czasowych (tj. elips granicznych; ograniczenie czasowe podkreśla również profilowany odcinek wzdłuż osi pionowej) oraz przestrzennych (wzdłuż linii sceny), tworząc w ten sposób zamknięty obszar czasoprzestrzeni. Tak zilustrowana scena przedstawia schematycznie spotkanie (np. w przykładzie 5. a discussion at home), które trwało określony przedział czasu konceptualizowanego jako stosunkowo długotrwałe zdarzenie i które nakładało się na przestrzeń dostępną dla percepcji uczestników spotkania. W wypadku call at nawiązujemy do schematu punktu, czyli do miejsca w czasoprzestrzeni, które zajmuje jedynie niewielki wycinek zarówno w przestrzeni, jak i czasie, np. chwilowe zatrzymanie się pociągu na stacji w zdaniu 4., stąd profilowane są jedynie pojedyncze zdarzenia (elipsy reprezentujące te zdarzenia nie są zacienione).

4. The train from Gdańsk to Warsaw, calling at Bydgoszcz, Toruń, Płock, is on platform
5. Why don’t you call in after work. We have something important to discuss with you.

Rysunek 10. Reprezentacje graficzne call in oraz call at

2.5. involved in versus involved with

Cieniowanie elips sygnalizuje zaangażowanie trajektora w opisywane czynności (Rysunek 11b), natomiast elipsy jedynie profilowane i wpisane w zacieniony zamknięty ‘pojemnik’ (tj. zamknięty przedział czasu) oznaczają słabe zaangażowanie lub brak zaangażowania trajektora w opisywane czynności oraz neutralność lub profilowanie landmarka (inwersja tr / lm, Herskovits, 1986: 153) (Rysunek 11a). Involved in może zatem świadczyć jedynie o inkluzji tr w lm, być może wbrew jego woli lub w wyniku działania czynników zewnętrznych (może nawet przypadkowych).

Rysunek 11. Reprezentacje graficzne involve in oraz involve with

2.6. on call versus at sb 's command / disposal

Oprócz wszystkich omówionych już aspektów stożek może również wyrażać modalność^[3]. Obszar wokół osi czasu charakteryzuje się wysokim prawdopodobieństwem zdarzeń (w przyszłości) lub sygnalizuje fakty (w przeszłości). Na przykład przyimek on, który wyraża czynności długotrwałe i / lub kontynuacje czynności, umiejscowiony jest właśnie w tym obszarze stożka. Prawdopodobieństwo maleje wraz z oddalaniem się linii sceny od osi czasu i osiąga wartość minimalną w rejonie linii sceny. Jak wiemy z wcześniejszych rozważań, maksymalne odchylenie, tj. czynności krótkotrwałe i odległe w przestrzeni od obserwatora (stąd często konceptualizowane jako punkt), sygnalizowane są przez przyimek at, dlatego przyimek ten umiejscowiony jest właśnie w tym rejonie.

Rysunek 12. Reprezentacja graficzna modalności

Zgodnie z powyższymi rozważaniami przykład on call dotyczy rejonu, który znajduje się najbliżej osi czasu (ze względu na użycie przyimka on), co ma swoje konsekwencje w znaczeniu konceptualnym wyrażanym przez całą frazę: to be on call, czyli być na dyżurze, sugeruje, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że osoba dyżurująca będzie zmuszona uczestniczyć w oczekiwanym zdarzeniu (np. w niesieniu pomocy medycznej w wypadku dyżuru lekarskiego). Stąd stożek zdarzenia nie nakłada się w przyszłości na stożek podstawowy, tylko jest ‘wpisany’ w teraźniejszość (Rysunek 13c). Dodatkowo zdarzenie takie jest oczekiwane w najbliższym czasie. Nawet jeśli odcinkiem czasu, do którego odnosi się dyżur, jest cała doba, nadal jest on postrzegany (subiektywnie) jako najbliższa przyszłość. W wypadku frazy at somebody's disposal (być dyspozycyjnym) - z uwagi na użycie przyimka at - implikowane jest zupełnie inne znaczenie konceptualne całej frazy. Mianowicie opisywane zdarzenie jest znacznie mniej prawdopodobne, może się zdarzyć, lecz nie musi, w przyszłości postrzeganej jako raczej odległa. Stożek ilustrujący potencjalne zdarzenie zaznaczony jest więc w obszarze ‘gdzie indziej’ (Rysunek 13a), czyli w strefie aktualnie niedostępnej, chociaż potencjalnie mogącej się zdarzyć - stąd przecinanie się stożka ilustrującego ‘teraz’ i stożka potencjalnego w przyszłości (Rysunek 13b).

Rysunek 13. Reprezentacje graficzne at disposal oraz on duty

2.7. on the brink of war versus on the tip of one's tongue

Szablony stożków mogą również sygnalizować wartości aksjologiczne poszczególnych fraz. Dla przykładu on the brink of war (Rysunek 14c) koduje wartość negatywną, ponieważ pozostawanie na jej granicy oznacza, że wojna, która jest aksjologicznie wartościowana jako negatywna, jest nieuchronna. Z kolei on the tip of sb’s tongue (o słowie: być na końcu języka) jest nośnikiem konotacji pozytywnych, ponieważ sugeruje pomyślne zakończenie aktualnej sytuacji (tzn. przypomnienie sobie danego słowa) (Rysunek 14a). Wartości aksjologiczne zasygnalizowane są profilowaniem prawej (pozytywne) lub lewej (negatywne) strony stożka. Warto zauważyć, że w obu wypadkach profilowany jest przede wszystkim obszar ‘gdzie indziej’ (nakładający się na stożek przyszłości), który oznacza nieosiągalność lub niebyt w chwili opisu (wojna dopiero wybuchnie, a słowo, które mamy na końcu języka, dopiero nam się przypomni). W ten sposób podkreślamy, że realizacja opisywanej czynności jest prawdopodobnie nieuchronna, nagła (stąd profilowana elipsa w stożku przyszłości) i dotyczy niedalekiej przyszłości (stąd profilowany czas, czyli odcinek osi czasu od ‘teraz’ do profilowanej elipsy w stożku przyszłości) (Rysunek 14b).

Rysunek 14. Reprezentacje graficzne on the rip of my tongue oraz on the brink of war